Ks. Paweł Kempiński obronił pracę doktorską (wywiad)

Ta praca doskonale wpisuje się w obchody jubileuszu 30. rocznicy powstania diecezji sosnowieckiej. Choć nie była tak planowana, to jednak udało się ją realizować w bieżącym roku. 20 czerwca ks. Paweł Kempiński obronił pracę doktorską na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie o tytule „Duszpasterska działalność diecezji sosnowieckiej w latach 1992 -2007”. Promotorem doktoratu był ks. prof. dr hab. Maciej Ostrowski. Z ks. dr Pawłem Kempińskim rozmawia Piotr Lorenc.

Piotr Lorenc - Jaki był cel księdza pracy?

Ks. dr Paweł Kempiński – Zasadniczym celem pracy było ukazanie duszpasterskiej działalności diecezji sosnowieckiej podczas pasterzowania pierwszego bpa Adama Śmigielskiego SDB. Koncepcja duszpasterstwa swoje podłoże znalazła w nauczaniu Soboru Watykańskiego II, Jana Pawła II oraz pedagogice św. Jana Bosko, który stał się inspiracją dla biskupa jako salezjanina, jak też wzorach patronów przyjętych dla tego lokalnego Kościoła. Duszpasterstwo w diecezji stanowiło odpowiedź na problemy społeczno – religijne wiernych Zagłębia Dąbrowskiego.

Od czego Ksiądz zaczął?

W pracy przedstawiłem kształtowanie się diecezji z jej strukturami i pierwszym synodem, na tle uwarunkowań historycznych, religijnych i społecznych. Zaprezentowałem najważniejsze inicjatywy duszpasterskie - troskę o duchowieństwo, duszpasterstwo rodzin, młodzieży, ludzi pracy, działalność charytatywną, wybrane wydarzenia duszpasterskie i przykłady katolickich stowarzyszeń, funkcję sanktuariów i działalność ekumeniczną.

Czyli zamierzeniem Księdza było zaprezentowanie pierwszych lat funkcjonowania nowej diecezji i rozwijających się w niej form duszpasterskich?

Tak jest. Ograniczyłem się do lat pasterzowania wymienionego pierwszego biskupa, kiedy to zostały położone fundamenty pod działalność nowego Kościoła lokalnego. Naturalnie, dokonałem wyboru najważniejszych zagadnień z interesującego zakresu, gdyż w tak ograniczonych ramach nie byłoby możliwe przedstawienie całości problematyki. Chciałem także zebrać i w uporządkowany sposób przedstawić duszpasterskie wydarzenia, co będzie zapewne ważne dla utrwalenia historii tej części Kościoła.

Rozprawa została przygotowana na gruncie teologii pastoralnej?

Posłużyłem się jej paradygmatem i metodami w stosowanymi w teologii pastoralnej. Starałem się ukazać problem w kontekście teologicznym, opisać uwarunkowania historyczne i społeczne badanego obszaru oraz  sporządzić charakterystykę rozwoju duszpasterstwa, a także pokazać efekty pastoralnych inicjatyw, które zarazem będą wnioskami ku przyszłości. Dokonałem także analiz dostępnych faktów oraz syntetycznej, metodycznie uporządkowanej ich prezentacji.

W trakcie pisania pracy korzystał Ksiądz z publikacji o zwartym charakterze, ale także materiałów ulotnych oraz niepublikowanych, które jednak z pastoralnego punktu widzenia mają swoją wartość…

Istotnie. Sięgnąłem do dokumentów Kościoła powszechnego i teologicznych publikacji, zwłaszcza dotyczących zagadnień diecezji, parafii, roli biskupa, synodów i różnych aspektów duszpasterstwa, które pozwoliły na dokonanie teologicznych komentarzy. W celu scharakteryzowania dziejów oraz sytuacji religijnej i społecznej badanego obszaru odniosłem się do szeregu publikacji historycznych, badań z zakresu socjologii ogólnej i socjologii religii, jak też zestawień statystycznych.

Aby dotknąć meritum zagadnienia, przebadałem m. in. materiały zawarte w archiwach diecezji sosnowieckiej, archiwum diecezjalnego duszpasterstwa rodzin, a także wybranych parafii. Ważną sprawą była również analiza dokumentacji pierwszego synodu diecezji sosnowieckiej. Znaczącym źródłem stały się teksty wystąpień biskupa Adama Śmigielskiego - homilie, przemówienia, wystąpienia okolicznościowe.

Wiele materiału badawczego dostarczyły mi Księga Pamiątkowa wydana z okazji 50–lecia kapłaństwa i 15–lecia posługi biskupiej pierwszego pasterza diecezji sosnowieckiej bpa Adama Śmigielskiego SDB „Da mihi animas” oraz pozycja „Biskup Adam Śmigielski SDB 1933–2008. Księga Pamiątkowa”, a także Katalogi Diecezji Sosnowieckiej oraz Informator Jubileuszowy Diecezji Sosnowieckiej.

Diecezję można przedstawić w bardzo różnych aspektach jej istnienia. Jak Ksiądz podszedł do tego zagadnienia?

Diecezja sosnowiecka jest dużą organizacją, której funkcjonowanie uzależnione jest od wielu czynników. Można ją nawet porównać do przedsiębiorstwa, a przecież w istocie swej służy tak delikatnej materii jak zbawienie człowieka. Stąd też trzeba popatrzyć na nią z punktu widzenia nadprzyrodzonego jako organizmu Bożego.

Omówmy zatem poszczególne rozdziały rozprawy doktorskiej…

Dysertacja składa się z pięciu rozdziałów. Pierwszy, zatytułowany „Powstanie i organizacja diecezji sosnowieckiej” obejmuje zagadnienia z zakresu historii regionu, w którym utworzono diecezję sosnowiecką, dziejów Kościoła na omawianym terytorium, erygowania diecezji sosnowieckiej, powołania diecezjalnego zarządu oraz charakterystyki duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego.

Drugi rozdział prezentuje sytuację społeczno–religijną terenów, które zostały objęte przez diecezję sosnowiecką. W rozdziale tym ukazałem przemiany społeczne oraz ich wpływ na religijność mieszkańców tego regionu. Tereny objęte przez diecezję sosnowiecką to obszary związane z przemysłem, gdzie ważną rolę odgrywa rynek pracy.

Równocześnie odzwierciedlają się na nich wszystkie problemy związane z przemianami na tym rynku, zwłaszcza kwestia bezrobocia. Rzeczywistość ta zasadniczo wpłynęła na sytuację rodziny oraz formację młodego pokolenia.  Podsumowaniem rozdziału było opisanie, w jaki sposób duszpasterstwo odnalazło swoje miejsce w tej społecznej rzeczywistości.

Ciekawy jest trzeci rozdział książki...

W trzecim rozdziale przedstawiłem duszpasterskie założenia przyjęte w nowo powstałej diecezji sosnowieckiej. Oprócz scharakteryzowania teologii diecezji wraz z jej funkcjami, znajdziemy w nim pastoralny program pierwszego biskupa sosnowieckiego, jak też opisy synodu diecezjalnego oraz „specyfiki” patronów diecezjalnych i kandydatów na ołtarze, co także kierunkowało duszpasterstwo w diecezji. Widocznym punktem życia duszpasterskiego są miejsca, w których sprawowany jest kult. Stąd również w tym rozdziale omówiłem kościelne budownictwo oraz troskę biskupa o obiekty sakralne diecezji.

Czwarty rozdział dotyczy kluczowych form duszpasterskich w Kościele sosnowieckim...

Podstawowym miejscem urzeczywistniania form duszpasterskich jest wspólnota parafialna realizująca cel, jakim jest prowadzenie wierzących do zbawienia. Do form duszpasterskich mających zasadnicze znaczenie dla wybranych terenów w opisywanym czasie należała troska o rozwój i formację prezbiterium, duszpasterstwo rodzin, młodzieży i ludzi pracy.

Wspomniane w rozdziale formy duszpasterskie stanowiły odpowiedź Kościoła na zróżnicowane postawy społeczno–religijne mieszkańców. Odpowiednio dostosowane działania duszpasterskie miały pomóc konkretnym grupom w rozwoju ich powołania i dążeniu do zbawienia. Należy pamiętać, że muszą być one przepojone miłością. Stąd też w ostatnim paragrafie została scharakteryzowana posługa charytatywna rozwijana w diecezji. 

Natomiast rozdział piąty dotyczy praktycznych konsekwencji omawianej problematyki duszpasterstwa jako rzeczywistości dzięki którym człowiek spotyka Boga. W tym celu przedstawiłem najważniejsze, choć wybrane, wydarzenia duszpasterskie z interesującego nas okresu. Została opisana działalność Akcji Katolickiej oraz Klubu Inteligencji Katolickiej, którym biskup przypisywał szczególne miejsce na polu dynamizacji misji Kościoła. Na uwagę zasługuje parafia katedralna, która poniekąd „odzwierciedla” obraz danej diecezji. Stąd też przybliżyłem duszpasterskie inicjatywy tam podejmowane.

Miejscami, które wpływają na ożywienie wiary, są sanktuaria znajdujące się na terenie diecezji sosnowieckiej, dlatego poświęciłem im osobny fragment. W ostatnim paragrafie opisałem zagadnienie ekumenizmu, który ze względu na religijne zróżnicowanie interesujących obszarów znajdywał szczególne miejsce w duszpasterskim życiu diecezji. W rozdziale tym niejako w „pigułce” zostało zilustrowane duszpasterstwo zagłębiowskiego Kościoła partykularnego.

Dziękuję za rozmowę.

rozmawiał: Piotr Lorenc
zdjęcia: Sławomir Kozieł